Για μία ακόμα φορά επικρατεί αισιοδοξία ότι ένας νέος γύρος συνομιλιών στην Ευρώπη θα έχει ως αποτέλεσμα την ανακοίνωση της διάσωσης της Ελλάδας. Την Πέμπτη, τα ελληνικά πολιτικά κόμματα υπέκυψαν και συμφώνησαν σε ένα νέο πακέτο λιτότητας, το οποίο ικανοποιεί τις τελευταίες απαιτήσεις της Ευρώπης.
Όταν διευθετηθούν μερικές ακόμα εκκρεμότητες, η Ελλάδα θα έχει παραιτηθεί από το βασικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημά της: την απειλή ότι, αν την αφήσουν να καταρρεύσει, θα συμπαρασύρει μαζί της το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Σε αυτή την περίπτωση, όταν κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον αποδειχτεί για μία ακόμα φορά ότι η Ελλάδα αδυνατεί να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα, η Γερμανία θα απαιτήσει ξανά περισσότερες θυσίες. Αν οι Έλληνες αρνηθούν, τότε η υπόλοιπη Ευρώπη θα είναι σε θέση να αφήσει την Ελλάδα να φύγει.
Είτε παραμείνει στην Ευρωζώνη είτε όχι, μία χρεοκοπημένη Ελλάδα θα αφεθεί μόνη της, με τις περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης να ισχυρίζονται –όπως ακριβώς πριν από δυο χρόνια, όταν είχε αρχίσει να γίνεται φανερή η οικονομική δυσπραγία της Ελλάδας– ότι πρόκειται για μια μικρή χώρα, που ελάχιστη σημασία έχει για την υπόλοιπη Ευρώπη.
Είναι πιθανό η Ευρώπη, παρά τα εμπόδια στα οποία προσκρούει και τις ενίοτε ανοργάνωτες ενέργειές της, να επιτύχει σε μεγάλο βαθμό αυτό που επιδιώκει: να υψώσει ένα τείχος γύρω από την τραγωδία που εκτυλίσσεται στην Ελλάδα και να διατηρήσει –στο μεγαλύτερο μέρος της, αν όχι όλη– την Ευρωζώνη. Όσο για τη σωτηρία της Ελλάδας, δεν μπορείς να κερδίζεις όλες τις μάχες.
Η σημερινή στάση της Ευρώπης καταδεικνύεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε ένα έγγραφο που κυκλοφόρησε στο πλαίσιο της αποσυρθείσας γερμανικής πρότασης να υποχρεωθεί η Ελλάδα να αποδεχτεί «δημοσιονομικό επίτροπο», ο οποίος θα εποπτεύει τις δημόσιες δαπάνες της χώρας.
«Η Ελλάδα οφείλει να δεσμευτεί θεσμικά ότι θα δώσει απόλυτη προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση του χρέους της», ανάφερε το έγγραφο, για το οποίο λέγεται ότι το κυκλοφόρησαν Γερμανοί αξιωματούχοι. «Τα κρατικά έσοδα θα χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για την εξυπηρέτηση του χρέους». Όσα χρήματα απομένουν, θα χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς, όπως η καταβολή των μισθών των αστυνομικών ή η αγορά νοσοκομειακού υλικού.
Η πρόταση αποσύρθηκε επειδή ακουγόταν ως εξαιρετικά αντιδημοκρατική και αυταρχική, δήλωσε η Γουίτνι Ντεμπεβουάζ, η οποία είναι εταίρος της Arnold & Porter και έχει μακροχρόνια εμπειρία στις διεθνείς διαπραγματεύσεις ομολόγων. «Το Σχέδιο Β είναι ένας εγγυημένος λογαριασμός».
Ο όρος «εγγυημένος λογαριασμός» μοιάζει ουδέτερος. Προφανώς, όμως, σημαίνει το ίδιο – διορισμό «δημοσιονομικού επιτρόπου». Η ευρωπαϊκή βοήθεια προς την Ελλάδα θα κατατίθεται σε έναν εγγυημένο λογαριασμό, από τον οποίο τα χρήματα θα αποδεσμεύονται μόνο με την άδεια της Ευρώπης, ενώ θα παρακρατούνται, αν η Ελλάδα δεν εκπληρώνει την υπόσχεσή της να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα. Φυσικά, τα χρήματα θα αποδεσμεύονται για την αποπληρωμή των νέων αναδιαρθρωμένων ομολόγων. Τουλάχιστον για μερικά χρόνια οι τράπεζες και οι υπόλοιποι κάτοχοι των νέων ελληνικών ομολόγων θα έχουν τη βεβαιότητα ότι θα τους καταβάλλονται τα τοκοχρεολύσια.
«Η Ευρωζώνη θα πει “τα βλέπω” στην μπλόφα της ελληνικής κυβέρνησης», δήλωσε ο Τζέικομπ Κίρκεγκααρντ, οικονομολόγος του Peterson Institute for International Economics.
«Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι “αν κηρύξουμε στάση πληρωμών, θα ανοίξουν οι πύλες της κόλασης”», συνέχισε ο Κίρκεγκααρντ. «Στην πραγματικότητα, η απειλή της μετάδοσης της ελληνικής μόλυνσης γίνεται ολοένα και λιγότερο αξιόπιστη».
Επιπλέον, το σύστημα του «εγγυημένου λογαριασμού» ενδέχεται να πείσει περισσότερους ομολογιούχους να αποδεχτούν την «εθελοντική» αναδιάρθρωση. Όποιος ομολογιούχος δεν την αποδεχτεί, με την ελπίδα ότι θα αποπληρωθούν τα ομόλογα τα οποία δεν αντάλλαξε επειδή το κόστος δεν θα είναι μεγάλο, θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον κίνδυνο η Ευρώπη να διαθέσει κεφάλαια για την εξυπηρέτηση των νέων αναδιαρθρωμένων ομολόγων, όχι, όμως, και των παλαιών ομολόγων που δεν ανταλλάχθηκαν.
Παρόλο που κατά το πρόσφατο παρελθόν υπήρξαν πακέτα για την ελληνική διάσωση, επακολούθησαν νέες κρίσεις. Αυτή τη φορά, όμως, τα πράγματα ενδέχεται να εξελιχθούν διαφορετικά.
Μέχρι να καταστεί φανερό ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να εκπληρώσει τις νέες υποσχέσεις της, η επανακεφαλαιοποίηση των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών θα έχει ολοκληρωθεί και, σε κάθε περίπτωση, δεν θα ανησυχούν άμεσα για το ενδεχόμενο η Ελλάδα να κηρύξει στάση πληρωμών. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας –το νέο ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης– θα έχει αρχίσει να λειτουργεί, ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ενδέχεται να συνεισφέρει περισσότερα κεφάλαια. Το «τείχος προστασίας», για το οποίο έχει γίνει τόσος λόγος, θα είναι ενδεχομένως μια πραγματικότητα, αποτρέποντας τη μετάδοση.
Υπάρχουν, ωστόσο, πολλά «εάν» και πολλοί λόγοι ανησυχίας. Η οποιαδήποτε χορήγηση κεφαλαίων στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα πρέπει να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών – το Κογκρέσο δεν έχει ακόμα επικυρώσει την τελευταία αύξηση κεφαλαίου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Όσο για τις απόπειρες της Ευρώπης να οικοδομήσει αυτό το «τείχος προστασίας», ήταν κατά βάση ρητορικές, χωρίς να περιλαμβάνουν ρευστό χρήμα.
Ωστόσο, το ουσιώδες θα έχει επιτελεστεί. Η ελληνική απειλή θα έχει αναχαιτιστεί.
Ένας αισιόδοξος ενδέχεται να σκεφτεί ότι αυτή τη φορά υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να συμμορφωθούν οι Έλληνες και πως η απειλή τυχόν αποκλεισμού από την Ευρώπη θα δώσει ώθηση στις μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση είναι δύσκολο να βελτιωθεί σημαντικά η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, ενώ δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος να πιστεύουμε ότι οι νέοι δημοσιονομικοί στόχοι θα είναι περισσότερο ρεαλιστικοί από τους προηγούμενους.
Φαίνεται ότι ήδη κάποιοι στην Ευρώπη εξετάζουν την προοπτική της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. «Κανείς δεν “θα πηδήξει από το πλοίο”, αν χάσουμε κάποιον από την Ευρωζώνη», δήλωσε αυτή την εβδομάδα σε ολλανδική εφημερίδα η Νέλι Κρόες, μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και πρόσθεσε ότι «απλώς δεν είναι αληθές» πως, αν μια χώρα φύγει από την Ευρωζώνη, θα καταρρεύσει «ολόκληρο το οικοδόμημα».
Φυσικά, δεν υπάρχει θεσμικός τρόπος για να αποχωρήσει από την Ευρωζώνη η Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη χώρα, και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα αποφευχθούν οι χαοτικές επιπτώσεις μιας αποχώρησης. Ωστόσο, τίποτε απ’ όσα έχουν συμβεί μέχρι σήμερα δεν μας επιτρέπει να ελπίζουμε ότι η Ελλάδα θα καταφέρει να αναζωογονήσει την οικονομία της χωρίς την έξοδο από το ευρώ και μια σημαντική υποτίμηση του νέου ελληνικού νομίσματος. Κι αν η οικονομία δεν αρχίσει να μεγεθύνεται, τα φορολογικά έσοδα της Ελλάδας θα συνεχίσουν να είναι απογοητευτικά.
Στις διαπραγματεύσεις της με τους Έλληνες, η τρόικα –το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή– απαίτησε να μειωθεί ο κατώτατος μισθός, προκειμένου να επιτευχθούν μερικά από τα πλεονεκτήματα που θα προσέφερε μια υποτίμηση. Φαίνεται ότι το πέτυχε, ενώ υπάρχει η προσδοκία ότι θα μειωθούν επίσης και οι υπόλοιποι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα. Η προοπτική αυτή τρομάζει τους Έλληνες, οι οποίοι θεωρούν δεδομένο ότι δεν θα υπάρξει παράλληλη μείωση του κόστους για τις προσωπικές υποχρεώσεις τους, τη διατροφή τους, την ένδυση και τη στέγασή τους.
Δεν είναι η πρώτη φορά που τα μεγάλα ευρωπαϊκά κράτη επιμένουν ότι το δημόσιο χρέος ενός έθνους προς τις τράπεζές τους και τους πολίτες τους πρέπει να εξυπηρετείται κατά προτεραιότητα έναντι οποιασδήποτε άλλης απαίτησης για τους πόρους του έθνους-οφειλέτη. Ωστόσο, η παράδοση αυτή δεν περιποιεί τιμή στα ευρωπαϊκά κράτη.
Το 1902 η Βενεζουέλα ήταν απρόθυμη να συζητήσει το διακανονισμό των διεθνών δανείων που την επιβάρυναν έπειτα από μια σειρά εμφύλιων πολέμων. Η Γερμανία, η Ιταλία και η Βρετανία αντέδρασαν αποστέλλοντας κανονιοφόρους. Γερμανικά πλοία βομβάρδισαν ένα οχυρό –οι Γερμανοί ισχυρίστηκαν ότι πρώτοι οι Βενεζουεαλανοί είχαν ανοίξει πυρ– και σκοτώθηκαν ουκ ολίγοι πολίτες.
Τελικά, η Βενεζουέλα αποδέχτηκε το 30% των εσόδων της από τους δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα να διατίθεται για την εξυπηρέτηση του χρέους της. Ένα μέρος του χρέους της –στο οποίο περιλαμβανόταν και η αποζημίωση των ευρωπαϊκών κρατών για την αποστολή των πολεμικών πλοίων τους– απομειώθηκε.
Την εποχή εκείνη, οι υποθέσεις διεθνούς διαιτησίας εκδικάζονταν από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, βάσει μιας περίπλοκης νομοθεσίας, και η περίπτωση της Βενεζουέλας θα μπορούσε να είχε καταλήξει σε αυτό. Ωστόσο, το Δικαστήριο της Χάγης δεν θα αποφαινόταν ως προς την ορθότητα ή μη της αποστολής των πολεμικών πλοίων, αλλά ως προς το αν οι χώρες που απέστειλαν τα πλοία θα έπρεπε να έχουν την προτεραιότητα στην αποπληρωμή των δανείων τους μέσω της φορολόγησης των πολιτών της Βενεζουέλας έναντι άλλων χωρών, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, που δεν είχαν προσφύγει στη χρήση στρατιωτικής ισχύος.
Ο τσάρος της Ρωσίας προτίμησε να διορίσει μια επιτροπή για να εξετάσει την υπόθεση και επέλεξε δύο Ρώσους κι έναν Αυστριακό ως μέλη της. Η επιτροπή αποφάσισε ότι ήταν απολύτως λογικό να πληρωθούν πρώτα οι χώρες που είχαν αποστείλει πολεμικά πλοία. Στην αντίθετη περίπτωση, οι «ουδέτερες δυνάμεις», όπως αποκλήθηκαν οι χώρες που δεν συμμετείχαν στις πολεμικές επιχειρήσεις, θα αποκόμιζαν τα ίδια οφέλη από έναν πόλεμο για τον οποίο είχαν πληρώσει.
Η υπόθεση προκάλεσε το διεθνή αποτροπιασμό, και το 1907 τροποποιήθηκε η σύμβαση της Χάγης, προκειμένου να απαγορευθεί η χρήση στρατιωτικής ισχύος για τη διευθέτηση χρεών.
Φυσικά, δεν τίθεται ζήτημα χρησιμοποίησης στρατιωτικής ισχύος στην περίπτωση της Ελλάδας. Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό το τελικό αποτέλεσμα να είναι το ίδιο. Θα επιτραπεί στην Ελλάδα να μειώσει όσα χρωστάει, αλλά οι σημερινές ευρωπαϊκές δυνάμεις θα διασφαλίσουν ότι το εναπομείναν χρέος θα έχει «απόλυτη προτεραιότητα» έναντι οποιασδήποτε άλλης υποχρέωσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου