Καναπεδόφιλοι και καναπεδομάχοι

Καναπεδόφιλοι και καναπεδομάχοι

Δεν ξέρω πώς οι ιστορικοί του εκάστοτε μέλλοντος αξιολογούν τα στοιχεία του παρελθόντος για να διηγηθούν την ιστορία του. Το πιο εύκολο είναι να σταθούν σε σημαδιακές ημερομηνίες μαχών, σε ημερομηνίες κήρυξης ή τερματισμού πολέμων, κυβερνητικών αλλαγών που κατά κάποιο τρόπο θεωρήθηκαν σημαντικές για τις κατοπινές εξελίξεις, σε περιόδους εμφυλίων συρράξεων, ή σε κάποια αδιάφορα γεγονότα, τα οποία μπορεί στην εποχή τους να μην είχαν την παραμικρή σημασία, κατόρθωσαν όμως να επιβιώσουν στις υποσημειώσεις των υποσημειώσεων κάποιων ιστορικών κειμένων της εποχής τους, και στο χρόνο να μεγεθυνθούν σε σπουδαιότητα, μεταπηδώντας απλά από την υποσημείωση, στη σημείωση, και μετά στο κυρίως κείμενο, τη διατριβή ή την πραγματεία και με τον τρόπο αυτό να αναβαθμιστούν και να περάσουν τεχνητά στις επόμενες γενιές ως τα πλέον σημαντικά. Κι αντιθέτως, άλλα γεγονότα σημαντικά στην εποχή τους, να μην τα καταφέρουν να βρουν εκείνο το χέρι το οξυδερκές, που θα τα πέρναγε από τη λήθη στις επόμενες γενιές.

Φαντάζομαι λοιπόν, τον μελλοντικό ιστορικό του δικού μας παρόντος να έχει μια εύκολη δουλειά να επιτελέσει. Η κρίση του 2008 βγάζει μάτι, τόσο που να είναι αδύνατον να την προσπεράσει ή να μειώσει τη σημασία της ή να υποτιμήσει κάποια από τις λέξεις κλειδιά, όπως Τράπεζα, υπερδανεισμός, bail-out, χρέος, έλλειμμα, Μνημόνιο, δάνειο, λιτότητα, χρεοκοπία, ανεργία, φτώχεια, αγανακτισμένος, πλατεία, διαδήλωση, απεργία, σύγκρουση, Μέρκελ, Γερμανία, ΕΚΤ, ευρώ, ευρωζώνη, ανακεφαλαιοποίηση, LTRO, TARP, QE1, QE2, QE3, κατάσχεση, αριστερά, ΣΥΡΙΖΑ, κλπ. Μπορεί να γίνουν και κάποια τερατώδη λάθη, όπως για παράδειγμα, μένοντας μόνο στις λέξεις και μη διερευνώντας τις σκόπιμες διαστρευλώσεις, ή τις ποικίλες σημασίες που μπορεί να φέρουν, να θεωρήσει τους “εταίρους φίλους μας”, ως πραγματικούς φιλέλληνες στην ίδια παράδοση με τον Μπάιρον, και τη καγκελάριο Μέρκελ, ως τη “Μεγάλη Φίλη” της Ελλάδας. Και φυσικά, σε ένα σερί παρερμηνειών, να μεταφέρει ένα εντελώς παραμορφωμένο είδωλο για την εποχή μας.

Εμβληματική ανάμεσα στους συγχρόνους μας είναι και η λέξη “καναπές”. Βέβαια είναι πολύ ευτελές σαν αντικείμενο, ώστε να απασχολήσει τους ακαδημαϊκούς. Μη λαμβάνοντάς τον όμως υπ' όψιν, και χωρίς αναφορές στις νοοτροπίες και τις συνήθειες που κατευθύνουν τις πράξεις των ανθρώπων, ώστε με αυτές να δημιουργούν γεγονότα άξια καταγραφής, σίγουρα χάνεται ένα μεγάλο μέρος της πραγματικότητας.

Ο καναπές πρόσφατα συνδέθηκε άμεσα με τη αδράνεια των ανθρώπων να βγουνε στις επάλξεις και να αλλάξουνε τη μοίρα που ύφαναν γιαυτούς τα σκοτεινά κέντρα των γνωστών μητροπόλεων. Στην ετεροβαρή σχέση “καναπές-άνθρωποι”, το βέλος της ενοχοποίησης στρέφεται αποκλειστικά προς τους δεύτερους για την αδυναμία τους να τον αποχωριστούν και να πράξουν τα δέοντα. Σπάνια, όμως, έως καθόλου ενοχοποιείται ο ίδιος ο “καναπές”, όπως θα έπρεπε, αν αφιερώναμε λίγο χρόνο ώστε να θυμηθούμε την εξέλιξή του, και τη θέση του στο ιστορικό προτσές. Δεν θα πάμε ως τους προϊστορικούς χρόνους, όταν οι καναπέδες όντες πέτρινοι και καθόλου φιλόξενοι, συνέβαλαν στην επιβίωση του ανθρωπίνου γένους, κρατώντας τους κυνηγούς σταθερά πίσω από τα θηράματά τους και μακριά από τη θαλπωρή της οικογενειακής εστίας.

Αλλά, κι ως δυο τρεις γενιές πιο πίσω, οι καναπέδες δεν είχαν καμιά σχέση με τους σημερινούς. Για όσους είχαν την τύχη να κληρονομήσουν κάποια κομμάτια από τους γονείς, παπούδες, ή από πιο μακρινούς προγόνους, η διαφορά είναι εμφανής, τόσο στο μάτι, όσο και στην αφή. Όσο πιο πίσω πάμε στο χρόνο, τόσο πιο σκληρά γίνονται τα μαξιλάρια, ή απουσιάζουν και εντελώς, και τόσο πιο ευθυτενής γίνεται η πλάτη, ιδιότητες που δεν ευνοούν την μακρόχρονη παραμονή σ' αυτούς, πόσο μάλλον τη θαλπωρή και την αδράνεια. Δείτε για παράδειγμα τα σκληρά ντιβάνια, τον σκυριανό καναπέ, αλλά και όλες τις παρόμοιες εκδοχές που άνθισαν στα ελληνικά νησιά. Αντίθετα, οι άνθρωποι βρίσκονταν σε διαρκή κίνηση, δουλεύοντας είτε μέσα, είτε έξω από το σπίτι, ενώ στο προσκήνιο βρίσκονταν οι καρέκλες, τα σκαμνιά, τα πέτρινα σκαλιά και οι πεζούλες.

Συγκρίνετέ τους λοιπόν, με τους σημερινούς. Οι καναπέδες, θαρρείς ως αποτέλεσμα μιας διεθνούς συνομωσίας των επιπλοποιών, βάζουν τα δυνατά τους για να ρουφήξουν και τα τελευταία υπολείμματα ικμάδας της γενιάς μας. Βαθαίνουν, πλαταίνουν, μαλακώνουν, τα μαξιλάρια βγάζουν χέρια κι αγκαλιάζουν, υποκαθιστώντας την ανθρώπινη οικειότητα που όσο πάει και σπανίζει, μαγνητίζουν, ακυρώνουν κάθε διάθεση αντίστασης στην παραίτηση, υπνωτίζουν, μαγεύουν, αποκοιμίζουν.

Με ύπουλο τρόπο τρυπώνουν στο θυμικό και θέτουν το όριο του οραματικού ορίζοντα του σύγρονου μικροαστού. Δεσμεύουν δυνάμεις και εκτρέφουν την νέα ασθένεια της καναπεδοφιλίας. Η διείσδυση δε και η αλλοίωση της προσωπικότητας είναι τέτοια, που καμμιά αλλαγή δεν είναι δυνατόν να επέλθη, αν πρώτα δεν βρούμε το σθένος να εκδιώξουμε τους καναπέδες από τα σπίτια μας, αν πρώτα δεν μετατραπούμε σε καναπεδομάχους!

 

cynical